بزرگنمایی

مهارت حل مسئله يكي از مهارت‌هاي اساسي در حل مشکلات زندگي است. امروزه در كشورهاي پيشرفته آموزش مهارت‌هاي حل مسئله به منزلة يكي از مؤلفه‌هاي برنامه درسي در نظر گرفته مي‌شود. در دنياي امروز كه بنا به اظهار محققان دانش بشري رشد تصاعدی داشته است، به‌كارگيري مهارت‌هاي سطح بالای تفكر، اهميت فزاينده‌اي می‌یابد. بهره‌گيري از مهارت‌هاي سطح بالای تفكر، مستلزم توانايي به‌كارگيري دانش در حيطه‌هاي مختلف، توانايي تحليل‌هاي انتقادي و مهارت حل مسئله است.

امروزه در مواجهه با مسائل و مشکلات جدید، بهره­گیری از تفکر قالبی و روش­های معمول و سنتی کفایت نمی‌کند، از این­رو کشف راه­حل­های جدید از اهمیت بالایی برخوردار است و از جمله مهارت­های راه­گشا در زندگی امروزی، مهارت حل مسئله است. آموزش حل مسئله از این رو حائز اهمیت است،که نمی­توان از روبه‌روشدن افراد با مشکلات در زندگی روزمره جلوگیری کرد، ولی می­توان به آنها آموزش داد که در رویارویی با این‌گونه موقعیت­ها به شیوه صحیح عمل کنند. هر فرد در موقعيت­هاي متعدد با مسائلی مواجه مي­شود که راه­حل همه آنها را نمي­داند، اما راهبردهاي حل مسئله مي­تواند به او کمک کند تا در مشکلات پيش­بيني‌نشده به‌صورت کارآمد عمل نماید.

كساني كه مغلوب مشكلات مي‌شوند، از مهارت‌هاي حل مسئله اندكي برخوردارند. این افراد به محض اينكه با مانعي برخورد مي‌كنند، ممكن است رفتارهاي تكانشي از خود بروز دهند، احساس ناكامي كنند، پرخاشگرانه رفتار کنند يا براي پرهيز از موقعيت مشكل‌ساز، گوشه‌گير ‌شوند. تكرار چنين موقعيت‌هايي ممكن است به ايجاد و بروز رفتارهاي غيرانطباقي منجر شود. بسياري از نوجواناني که رفتارهاي پرخاشگرانه يا بزهکارانه دارند، اگر در زمينه مهارت­هاي حل مسئله آموزش ببينند، رفتار آنها بهبود مي­يابد. فقدان واژگان کارآمد و نداشتن مهارت در استفاده از راه­حل­هاي جايگزين، از عوامل مهم پرخاشگري کودکان است. يافته‌ها دال بر آن است كه مهم نيست افراد در زندگي با مشكل، دردسر، گرفتاري و مانند آن روبه‌رو می‌شوند یا نه، بلكه مهم آن است كه در مواجهه با اين‌گونه موقعيت‌ها بتوانند به شيوه‌اي صحيح عمل كنند. به‌طور کلی افراد موفق در زندگی، به هنگام مواجهه با مشكلات و اخذ يك تصميم، از روشي منظم و مرحله به مرحله استفاده مي‌كنند.

اساس برنامه­های آموزش حل مسئلۀ بین­فردی این است که باید چگونه فکر کردن را به کودک و نوجوان آموخت، زیرا مانع بدکارکردی­های روانی او شده و سلامت روانش را افزایش می­دهد. آموزش مهارت‌های حل مسئله، چه به‌وسیلۀ معلم و چه از طریق والدین، به کاهش رفتارهای نامناسب و بهبود رفتارهای اجتماعی کودک می­انجامد. همچنین نتایج پژوهش­های متعدد نشان­ می‌دهد که آموزش این برنامه­ها می­تواند افزایش سلامت روان، تسهیل بهداشت اجتماعی و روان­شناختی کودک و نوجوان و همچنین بهبود عملکرد در مدرسه و پیشرفت تحصیلی وی را در پی داشته باشد.

فعالیت­های این کتاب، چنانچه در کنار فعالیت­های دو جلد دیگر این مجموعه که مربوط به پیش‌دبستانی و دوره اول ابتدایی می­باشند مورد استفاده قرار گیرند، برنامۀ درسی جامعی می‌شوند که پایه‌های پیش‌دبستانی تا ششم را پوشش می­دهد. اگر این گونه برنامه­ها به‌صورت منظم، مستمر و مداوم به دانش­آموزان، آموزش داده شود، بستر مناسبی برای رشد و موفقیت آنها در ابعاد گوناگون زندگی فراهم خواهد آورد. بنابراین، از این برنامه می­توان به‌عنوان یک مداخلۀ مدرسه­محور در جهت کمک به دانش­آموزان و ایجاد فرصتی مناسب برای رشد آنها استفاده کرد. بدیهی است که زمینه­سازی و فراهم‌کردن این فرصت وظیفۀ کسانی است که در امر برنامه­ریزی برای دانش­آموزان تصمیم­گیرنده و دخیل هستند.

امید است این کتاب، با جنبه­های کاربردی کم­نظیرش بتواند برای معلمان، دست‌اندرکاران امر تعلیم و تربیت، روان‌شناسان و مشاوران و متخصصان کودک و نوجوان مفید واقع شود.

در تدوین کتاب حاضر، همکاران مؤسسه فرهنگی تربیت نوین و مرکز خدمات روان‌شناسی و مشاوره استاد روزبه ما را یاری نموده‌اند؛ لذا لازم می‌دانیم از همگی آنان تشکر نماییم. هم‌چنین از آقای حسین حبیبی ماچیانی و خانم نیره زمانی، پژوهشگران؛ آقای دکتر محمد رضایی و خانم دکتر هانیه شیرازیان، ویراستاران علمی؛ خانم زینب کثیری، ویراستار ادبی؛ آقای محمد جعفرزاده، طراح جلد؛ خانم انسیه محمدی، گرافیست؛ خانم زهره علی‌وردی، تایپیست و آقای علیرضا عباسیان، همکار اجرایی قدردانی می نماییم. در ضمن لازم مي‌دانيم از مديريت و همكاران كانون اسلامي انصار كه امكانات لازم براي تحقق چنين مجموعه‌اي را فراهم كردند، سپاس‌گزاري نماييم.