بزرگنمایی

ارتباط مؤثر با هم‌سالان، معلمان و اعضای خانواده، به مجموعه­ای از توانایی‌ها نیاز دارد؛ یکی از این توانایی­ها، داشتن مهارت حل مسئله است. این مهارت در حل مسائل درون‌فردی و میان‌فردی در تمام محیط­ها نظیر خانواده، محیط کار و جامعه، نقش مثبت ایفا می­کند. اهمیت و تأکید بر حل مسئله تا جایی است که برخی ذکر فرایند حل مسئله را در کنار فرایندهای تفکر، نادرست می­دانند؛ زیرا از نظر آنها هدف از کل فرایند تفکر، حل مسئله است. بنابراین اگر بخواهیم کودکانی صاحب اندیشه، متفکر و مسئله­گشا تربیت کنیم، ناگزیر باید راه سالم زیستن را که همان روش سالم اندیشیدن است، از اوان کودکی به آنها بیاموزیم. اگر والدین، معلمان و جامعه بتوانند چگونه سالم اندیشیدن را به کودکان بیاموزند، انسان­هایی سالم­تر و دنیایی بهتر خواهیم داشت.

همه روزه انواعي از مشكلات ميان‌فردي بين كودكان، كودك با والدین يا كودك با ساير افراد بزرگسال ايجاد مي‌شود. کسانی که از عهده حل مسئله برمی­آیند، بیش از آنها که مهارت اندکی در این زمینه دارند، از خود سازگاری اجتماعی نشان می­دهند. كودكاني كه مفاهيم حل مسئله را فرا گرفته‌اند، در به‌دست‌آوردن آن‌چه خواستار آن در زمان مناسبي مي‌باشند، موفق‌ترند و بهتر قادرند سرخوردگي را در هنگامي كه نمي‌توانند به چيز دلخواه خود برسند، تحمل کنند. حل مسئله نه تنها به كاهش رفتارهاي دشوار كمك مي‌كند، بلكه مي‌تواند از وقوع مشکلات بین‌فردی نیز پيش‌گيري كند. کودکانی که قادر به تفکر درباره­ مشکلات خود هستند، بهتر می­توانند خود را با موقعیت­های مختلف تطبیق دهند و کسانی که به‌خوبی از عهده­ حل مسائل خود برمی­آیند، رفتارهای پرخاشگرانه­ کمتری دارند، به لحاظ اجتماعی کمتر دچار سرخوردگی می­شوند، نسبت به عواطف دیگران حساس­تر می­باشند و آنها را بهتر درک می‌کنند، رهبران خوبی هستند و دوستان زیادی دارند. كساني كه مغلوب مشكلات مي‌شوند، از مهارت‌هاي حل مسئله اندكي برخوردارند. این افراد به محض اينكه با مانعي برخورد مي‌كنند، ممكن است رفتارهاي تكانشي از خود بروز دهند، احساس ناكامي كنند، پرخاشگرانه رفتار کنند يا براي پرهيز از موقعيت مشكل‌ساز گوشه‌گير ‌شوند. تكرار چنين موقعيت‌هايي ممكن است به ايجاد و بروز رفتارهاي غيرانطباقي منجر شود.

کودکان امروز نه تنها با مشکلات متداول تحولی مواجه هستند، بلکه باید فشارهای روانی بسیاری را در دنیای پیچیده کنونی تحمل کنند. ما به‌عنوان معلم، پدر و مادر و متخصصان سلامت روان، باید تمام امکانات و منابع خود را بسیج کنیم تا فرزندان­مان را از تحقیرکردن خودشان، تفکر نامعقول، هیجانات عاجزکننده و رفتارهای ناکام­کننده مصون نگهداریم.

برنامه­های پیشگیری در حوزه سلامت روان، تحول را در جمیع جهات تسهیل می­کنند و برای کودکان امکان پذیرش‌خود، کسب مهارت­های میان­فردی، فراگیری راهبردهای حل مسئله و تصمیم­گیری، کنارآمدن با هیجانات مشکل­ساز و دیدگاه انعطاف­پذیر را فراهم می‌کنند. اگر این برنامه­ها به‌صورت هدف‌مند اجرا شوند، مهارت‌هایی به کودکان می­‌آموزند که اگرچه تمام مشکلات­شان را حل نمی­کند ولی برخی از این مشکلات را مرتفع نموده یا شدت آنها را کاهش می‌دهد.

در تدوین کتاب حاضر، همکاران مؤسسه فرهنگی تربیت نوین و مرکز خدمات روان‌شناسی و مشاوره استاد روزبه ما را یاری نموده‌اند؛ لذا لازم می‌دانیم از همگی آنان تشکر نماییم. هم‌چنین از آقای حسین حبیبی ماچیانی و خانم نیره زمانی، پژوهشگران؛ آقای دکتر محمد رضایی و خانم دکتر هانیه شیرازیان، ویراستاران علمی؛ خانم زینب کثیری، ویراستار ادبی؛ آقای محمد جعفرزاده، طراح جلد؛ خانم انسیه محمدی، گرافیست؛ خانم زهره علی‌وردی، تایپیست و آقای علیرضا عباسیان، همکار اجرایی قدردانی می‌نماییم. در ضمن لازم مي‌دانيم از مديريت و همكاران كانون اسلامي انصار كه امكانات لازم براي تحقق چنين مجموعه‌اي را فراهم كردند، سپاس‌گزاري نماييم.

امید است این کتاب، با جنبه­های کاربردی کم­نظیری که دارد بتواند برای معلمان، دست‌اندرکاران امر تعلیم و تربیت، روان‌شناسان و مشاوران و متخصصان کودک مفید واقع شود.